Blago Majdanpeka

slika
Majdanpek-centar
slika
Majdanpek-Crkva svetog Petra i Pavla
Majdanpek

Prvi tragovi naselja

Na podrucju opstine Majdanpek nalazi se lokalitet Vlasac, na kojem je pronadjena prva kodirana klesana poruka i neolitsko naselje Lepenski Vir, staro 9.000 godina, dok je Rudna Glava najstariji praistorijski rudnik i svedoci o prelasku coveka iz kamenog u metalno doba. Ovo naselje je od davnina bilo rudarsko mesto jer uska dolina reke Mali Pek nija podesna za poljoprivredu. Rudarstvo na ovom prostoru postoji oko 7.000 godina, a naselje se prvi put pominje 1560. godine u turskim dokumentima, ali pod nazivom Medani Pek.

U I veku nove ere Rimljani su ovladali ovim prostorom i osnovali pokrajinu Meziju koja se vremenom podelila na Gornju i Donju. U njihovo doba rudarstvo je na vrhuncu, o čemu svedoče kasnije otkrivena rudarska okna. Kada se Rimsko carstvo raspalo, Vizantija je nastavila rudarsku tradiciju sve do VI veka, kada se na ovaj prostor doseljavaju Sloveni, a njihovo pleme Timocani ostaje u ovoj oblasti i rudarska tradicija prestaje. U XIII veku na ovaj prostor, bezeci od Tatara, dolaze Sasi i obnavljaju rudarstvo. Do stagnacije dolazi za vreme Osmanlijske vladavine.

Nastanak i trajanje Majdanpeka

Knezevina Srbija obnavlja rudnike 1849. godine, gradi topionicu bakra i gvozdja i na taj nacin postavlja temelje teskoj industriji. Topionica je imala nisku i visoku pec na ugalj za topljenje rude, opremu i masine, a 1852. godine ugradjena je parna masina. Oko topionice izgradjeno je naselje sa kucama u kojima su ziveli rudari sa porodicama. Zbog nedostatka novca, rudnik se prodaje stranim ulagacima, pa se tako smenjuju engleske, francuske i austrijske kompanije, da bi 1866. godine bio donet zakon koji regulise ovu oblast. Godine 1907. i 1908. radnici se sve cesce sukobljavaju sa vlasnicima rudnika zbog loseg poslovanja i niskih zarada. 1933. godine pocinje obrada rude limonit, a 1937. godine preradjuje se u Sartidovoj topionici u Majdanpeku. Nakon Drugog svetskog rata, u avgustu 1947. godine, rudnik je nacionalizovan, ali nastavlja rad sa zastarelom tehnologijom i opremom. 1954. godine pocinje se sa ulaganjem u drobljenje i izgradnju flotacije. Otkriveno je novo leziste rude poznato kao "Juzni revir". 1961. godine rudnici su ukljuceni u "Rudarsko-topionicarski basen Bor", a 1971. godine otvara se i "Zlatara Majdanpek". 70-ih i 80-ih godina XX veka, eksploatacija se vrsi nepravilno i dolazi do ostrog nagiba povrsinskog kopa Juzni revir i on se prevremeno napusta.

Prepoznatljivi simbol grada

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla izgradjena je u periodu od 1856-1858, sa namerom da bude podjednako prihvatljiva pravoslavcima i katolicima imajuci u vidu da je dobar deo tadasnjeg stanovnistva stigao iz uglavnom katolickih zemalja jer je tadasnja Srbija oskudevala u strucnjacima za rudarstvo za rad u obnovljenom rudniku. Stvarajuci uslove da ih veze za srpsko tle i pravoslavlje 1856. godine istovremeno je zapocela gradnja crkve, skole, stambenih objekata i rudarskih postrojenja. Izrada plana crkve poverena je slikaru Urosu Knezevicu koji se odlucio za tzv. "svajcarski stil", rasprostranjen u Evropi onog vremena. Posvecena je Sv. apostolima Petru i Pavlu koje su majdanpecki rudari uzeli za svoje zastitnike, pa se do danas, 12. jula, slavi i Slava rudnika i Crkvena slava.